Een mens heeft emoties. Emoties kleuren het leven en beïnvloeden onze besluiten. Om Blaise Pascal (Franse filosoof) te citeren: ‘Het hart heeft redenen die het verstand niet kent’. Daar staat een Griekse filosoof (Zeno van Citium) tegenover, die in zijn leer van stoïcisme bepleit, dat een mens pas echt vrij en onafhankelijk is, wanneer deze volledig vrij van emoties is. Volledig vrij zijn van emoties kan wel eens praktisch zijn, maar een echtscheiding zonder emoties bestaat niet. Het is dus goed om er enig inzicht in te krijgen.
Omgaan met emoties
In de blog ‘De Scheidingsmelding’ heb je kunnen lezen dat de scheidingsmelding een fase is. Van mededeling, via emotionele reacties naar aanvaarding. Het is belangrijk dat je beseft wat een mens doorloopt wanneer hij de mededeling krijgt dat zijn relatie voorbij is.
Die mededeling betekent voor de ontvanger een afwijzing, een verlies. Voor een man kan het betekenen dat hij heeft gefaald in zijn rol van ‘pater familias’. Misschien gaat het dan niet alleen om de afwijzing en het verlies, maar ook om gekrenkte trots. Het vraagt zodoende tijd om zo’n mededeling te verwerken.
De emotionele fases zijn beschreven door de Amerikaanse arts-psychiater Dr. Elisabeth Kübler-Ross (8 juli 1926 – 24 augustus 2004). Een internationaal erkend pionier en autoriteit op het gebied van stervensbegeleiding en verliesverwerking. Zij heeft een belangrijke rol gespeeld bij het doorbreken van het taboe rondom sterven en rouwen. Zij schreef veel boeken die in meer dan 20 talen vertaald zijn.
Een Waardevol citaat; ‘Er is in ieder van ons een potentieel aan goedheid; voor geven dat geen beloning verlangt, voor het luisteren zonder oordeel, voor onvoorwaardelijke liefde’.
Het gedachtegoed van Dr. Elisabeth Kübler-Ross
Een belangrijk onderdeel van het gedachtegoed van Dr. Elisabeth Kübler-Ross is de formulering van de vijf fases van rouw en omgaan met verlies. Rouw en verlies is er in het groot en in het klein, De manier waarop we ermee omgaan is gelijk. Door kennis te nemen van de fase van rouw/verliesverwerking kun je je eigen emoties en gedrag meer betekenis geven. Uiteraard geldt dit begrip en inzicht ook voor de ander. In de ideale situatie resulteert dit wederzijdse begrip in een echtscheidingsconvenant dat door goed overleg is ontstaan.
De vijf fases van rouw en omgaan met verlies
Iedereen heeft wel eens te maken gehad met verlies. Of het nu gaat om het doodgaan van de goudvis of het kwijtraken van een favoriet stuk speelgoed toen je klein was, ontslagen worden, een sterfgeval en dus ook een echtscheiding: in alle situaties zal het verlies moeten worden verwerkt. Voor het verwerken van verlies is naast tijd ook een veilige plek nodig en bovenal mensen op wie kan worden gesteund.
Tijdens de verliesverwerking doorloop je een aantal verschillende fases. Deze staan hieronder beschreven.
- Ontkenning
De ontkenning heeft de functie van (tijdelijk) afweermechanisme. Hoe groter het verlies, hoe langer de ontkenningsfase duurt.
- Woede
Wanneer de werkelijkheid is doorgedrongen volgt boosheid/woede. Het is een woede die zijn oorsprong vindt in verdriet.
- Marchanderen
Je wil de waarheid nog niet accepteren als vaststaand feit. Je probeert alles om de waarheid ongedaan te maken. Met onderhandelen wordt geprobeerd het verlies af te wentelen. De hoop op herstel is nog niet verloren gegaan.
- Verdriet/Depressie
In dit stadium is de rouwende soms onbereikbaar. Niets kan haar of hem uit zijn verdriet halen. Het verlies dat is geleden bezinkt nu pas echt. De gevolgen van het verlies worden als het ware gevisualiseerd.
- Hoop/Perspectief/aanvaarding
Als er voldoende tijd en vaak ook hulp is geweest om door de genoemde fases te gaan, wordt de laatste fase bereikt: de acceptatie van het lot. Er komt berusting en men kan onthechten, loslaten.
De verschillende fases volgen elkaar niet gelijkmatig op. Men glijdt ook niet soepel van de ene fase in de andere. Een terugval naar een vorige fase is zelfs waarschijnlijker. Wanneer men in de fase van ‘marchanderen’ wederom te horen krijgt dat een nieuwe start geen kans heeft, is dat opnieuw een teleurstelling die verwerkt moet worden.
Scheidingsmelding en emoties
Degene die wil scheiden is emotioneel in een andere fase dan zijn /haar partner. Waar de eerste weer toekomstperspectief ziet, moet de andere nog alle fases door. Geef de andere tijd om de mededeling te verwerken. Je wilt natuurlijk snel verder wanneer het hoge woord eruit is. Geduld is echter een schone zaak en de tijd die je de ander nu gunt om de scheiding te aanvaarden, win je straks terug bij de formele afspraken die gemaakt moeten worden.
Tip
Ren niet direct naar een advocaat nadat de mededeling is gedaan. De kans is groot dat de ander in de fase van woede verkeert op het moment dat de brief van de advocaat op de deurmat ligt. Meestal zal deze zakelijk brief over rechten en (vooral) plichten de woede niet doen verminderen.
Wanneer het mogelijk is om één gezamenlijke mediator te nemen is dat alternatief de moeite van het overwegen meer dan waard.
In mijn volgende blog zal ik ingaan op collega ouders. Neem contact op voor het maken van een vrijblijvend en kosteloos kennismakingsgesprek.
Dhr. Alex Kanters, MfN Register-familie-Mediator
ScheidingsCenter, Alkmaar
Laatste update: januari 2021
